Taqliɛt n At Ḥemmad

Taqliɛt n At Ḥemmad d yiwet n temdint taqbuṛt ay d-yezgan deg tama n Msila, deg tlemmast n tmurt n Ledzayer. Ar ass-a, mazal nezmer ad nwali llsisan n kra n yexxamen, ɣas akken, kullci deg-s yessusem tura : ad as-tiniḍ werjin yeɛmiṛ wemkan-nni. D acu kan, Taqliɛt n At Ḥemmad, tella, zik-is, seg temdinin mechuṛen akk deg Tmazɣa. D tamaneɣt meqqren, yesɛan tasɣent s wazal-is deg umezruy n Yimaziɣen.

Alluy n twacult n At Ḥemmad ed waṣuk n teqliɛt

D tamdint n Teqliɛt, yellan d tamaneɣt n temnaḍt-nsen, zik-nni, ay rran d tamaneɣt n uwanek-nsen. Ḥemmad yefka-as azal meqqren i tmaneɣt-is. Yebna-as isensa igerrzen ay deg sgunfuyen yemzenza ay d-yettasen seg tmiwa ibeɛden. Teqqel Teqliɛt d tamdint mechuṛen deg tnezzawt, d d ulzuz ameqqran ay ɣer d-ttasen medden seg yal tama.

Tamesgida n Teqliɛt

Ḥemmad Ubuluɣin icebbeḥ-as diɣ timesgidiwin i Teqliɛt, ay yerra d tamdint n tmussni ay ɣer d-ttasen s waṭas yimassanen akken ad lemden u ad slemden deg-s. Maca, ayen icebḥen akk deg temdint n Teqliɛt, netta, d tamesgida-yines tameqqrant yakk ed xemsa leqṣur-nni ay yebna deg-s. Tamesgida tebna s yeẓra imeqqranen ay iselɣen s ljir, cebbḥen-tt s uɣanib n tmesgidiwin n Tmazɣa, bnan-as ṣṣumɛa d taɛlayant. Ma leqṣur-nni, gar-asen Leqṣer n Lumaṛa ed win n Lmanaṛ, d wid ay d-yesskanen alameɣ ay deg tella tettidir temdint-nni. Asmi teqqel Teqliɛt d tamaneɣt, teqqel d tamdint tanesbaɣurt yeddren acḥal n yiseggasen deg lehna ed liser.

Anbaz n Banu Hilal ed taggara n Teqliɛt n At Ḥemmad

Tamazɣa yezga yegguni-tt ccwal. Tagnit ay deg tella tettidir ur terkid ara s tidet. Yuɣ lḥal, deg tallit-nni, timura n Tmazɣa, imi ur jhident ara, zgant ttidirent ddaw leɛnaya n tgeldiyin timeqqranin n Wegmuḍ. Tageldit n Yibadisen, yellan naqal s ddaw n tmaɣda n Yifaṭimiyen n Maṣer, qqlen s ddaw tin n Yiɛebbasiyen n Beɣdad. D ayen ay yesserfan aṭas axlif n Yifaṭimiyen n Taqahirt. Akken ad iɛaqeb Ibadisen, yuzen-asen-d tiqbilin taɛṛabin n Banu Hilal akken ad asen-d-kecmen tamurt, ad asen-tt-rwin. Ma d Iḥemmadiyen, imi qqimen ddaw tmaɣda tafaṭimit, menɛen, taswiɛt-nni, seg yixeṣṣaren n Banu Hilal. D acu kan, tamurt-nsen kecmen-tt-id waṭas n medden ay d-srewlen Yihilaliyen seg Tunes. Aṭas seg yimerwalen-a ay iṛuḥen ad zedɣen deg Teqliɛt, tamaneɣt taḥemmadit. Asmi yemmut Ḥemmad deg 1028, d mmi-s, Lqayed, ay yulin s amkan-is. Yemɛawan ed ugellid n Tunes akken ad nnaɣen mgal n Yihilaliyen. Asmi yemmut Lqayed deg useggas n 1054, yexlef-it-id mmi-s, Muḥsen. D acu kan, imi aṭas ay t-ikeṛhen, ur d-zzin ara fell-as ttesɛa wagguren, yenɣa-t mmi-s n ɛemmi-s, Buluɣin Umḥemmed. Bdan sakin Yihilaliyen, ay d-yettwaznen deg tazwara ɣer Tunes, ad d-ttaẓen cwiṭ, cwiṭ s ataram armi ay d-kecmen tamurt n Yiḥemmadiyen. I wakken ad ten-yerr Buluɣin Uḥemmad, yesdukel iɣallen-is ed Yimaziɣen Iznatiyen n utaram, yessaweḍ ad ten-yernu deg 1059. Yuɣ lḥal, xas ma yella Buluɣin Umḥemmed d argaz yesɛan tabɣest, yezmer i yiman-is, ur yettuɣal ara deg wawal, maca yewɛeṛ aṭas yernu ur yesɛi ara ṛṛeḥma, alammi ay qqlen ula d wigad-is keṛhen-t, ttagaden-t. Yiwwas, asmi yemmut gma-s, icikk d Tanemmirt, d tameṭṭut n gma-s-nni yernu d yelli-s n ɛemmi-s, ay t-yenɣan. Dɣa, ula d netta yenɣa-tt. Gma-s n tagi, Naṣer Walennas, xas iɣaḍ-it lḥal, ur d-yessebgen ara cceḥna-is imir-n kan i Buluɣin Umḥemmed ay yenɣan weltma-s. Deg useggas n 1062, iṛuḥ Buluɣin Umḥemmad ad yennaɣ ed Yemrabḍen n Merruk. Mi d-yuɣal seg yimenɣi, yeqqim-as-d, Naṣer Walennas, deg Tesala, deg tlemmast n Ldzayer, yenɣa-t.

Yuɣal sakin deg wemkan-is d agellid n Yiḥemmadiyen. Seg wass-n, ur tufi tmurt-nsen talwit ed werkad am zik-nni. Yefreq Naṣer adabu n tmurt ed watmaten-is : yal yiwen yefka-as tama ara yeḥkem. Yerra igen s ddaw n udabu n gma-s, Lqasem. Naṣer yella yesɛa daɣen yiwen umatu iẓewren, isem-is Xaled. D netta ay d-iḥeṛṛen idurar n Zab ɣer tmurt n Yiḥemmadiyen. D acu kan, ur iɛeṭṭel ara Naṣer : yenɣa-t. Acuɣer ? Acku zzenzen-t-id icaweṛ kra ma yella ad kksen Naṣer i wakken ad d-rren Mɛemmeṛ, gma-s n Buluɣin Umḥemmed, deg wemkan-is.

Yekker yimenɣi, deg useggas n 1065, ger teqbilin tihilaliyin. Naṣer yedda ed teqbilt n Atbaj, deg lweqt ay deg mmi-s n ɛemmi-s, agellid n Tunes, Temmin Umuɛezz, yedda ed teqbilt n Riyaḥ. Yeffeɣ Naṣer Walennas ad yennaɣ mgal n mmi-s ɛemmi-s deg tmurt n uneggaru-yagi deg 1084. Yewwi yid-s imsisan : kra d aɛṛaben, kra d Imaziɣen iznagen, wiyaḍ d Iznatiyen. Yennuɣ Naṣer yiwen yimenɣi meqqren deg Sbiba, sdat n Qayrawan, maca yettwarna imi t-xedɛen Yeznatiyen-nni yeddan yid-s. Yemmut-as-d din, i Naṣer Walennas, gma-s Lqasem, yernu din ay n-yejja diɣ igerrujen-is. ḍefren-t yexṣimen-is alammi d tama n ḥuḍna, syin ula ɣer tmaneɣt-is, Taqliɛt. Dɣa zzin-as-d i temdint : ur qbilen ad as-ttixren alammi ay yeqbel Naṣer ad asen-yefk imuren imeqqranen seg wakal n tmurt-is. Yegra-d Naṣer, yesṛuḥen amur ameqqran seg yiɣallen-is, ed yiserdasen ay as-d-yeqqimen. Widen, ɛyan, werɛad sgunfan seg wayen akk ay d-yeḍran yid-sen, i wakken ad qablen acengu nniḍen. Dinna ay ifuṛes tagnit Lmuntaṣir Uxezrun, yiwen Umaziɣ aznati (n utaram) akken ad d-yekcem s akal n Yiḥemmadiyen. Yeṭṭef tamdint n Msila, idurar n Zab ed tama n Riɣa. Naṣer Walennas, terra-t tmara yeqbel ad isemmeḥ deg tmiwa-yagi akken ad d-ters lehna deg tmurt. Ma d Lmuntaṣir Uxezrun, ur tent-iɣellet ara : akken kan yekcem ɣer Msila, yenɣa-t Ɛaṛus Usindi, yellan d amesnabaḍ n temdint-nni, d ameddakel n Naṣer.

Asmi ay iwala Naṣer Walennas tageldit-is tezga tettidir deg tugdi ed umihi inuda ad yesserwel tamaneɣt-is. S wakka ay yefren Bgayet deg useggas n 1067 neɣ 68. Yuzen ɣer din iserdasen-is, yessebded dinna yiwet n temdint umi isemma ɣef yisem-is, Nnaṣiriyya. D acu kan, medden meṛṛa kemmlen ssawalen-as Bgayet. Ma d Taqliɛt, xas terna teqqim acḥal d iseggasen teɛmeṛ, mazal llan widak iḍemɛen ad d-teɣli ger yifassen-nsen. Ɣur Yiḥemmadiyen, Taqliɛt-nni yellan d agerruj ɣlayen, yeɣli imir-n wazal-is, d Bgayet ay cebbḥen deg umur-ines.

Igelliden Iḥemmadiyen n Bgayet mgarraden deg tikli ay d-wwin. Llan wid yessawḍen ad as-d-rnun akal i tgeldit-nsen, ḥerzen ayen sɛan zik, rnan swesɛen-t. Llan wiyaḍ, ttwarnan, aṭas n wakal ay jjan i yexṣimen-nsen. Deg yiseggasen iqerben 1130, yennuɣ ugellid At Ḥemmad, Yeḥya Uɛebdelɛaziz ed ugellid n Tunes, Mulay Ḥasan. Teḍra-d twaɣit ed ugellid aḥemmadi. Yerẓa Mulay ḥasan iɣallen iḥemmadiyen, ihudd-asen tizemmar akken ur ttankaren. Ixeṣṣaren imeqqranen ay asen-yefka d tiɣrit ur nzeggel. Amek ? Asmi ifuk wemgaru, Uɛbedleɛziz yezder deg ṭṭlaba ar iri. Tadrimt ulac, awi-d ayen a yerr, yebra-d i waṭas n yiserdasen-is seg yigen : acku ur yesɛi ara s wayes ara ten-ixelleṣ. Yuɣal simmal ɣer deffir. Aɣerya ad d-yelhu ed uɛiwed n lebni n tmurt-is, netta yefka-tt i jjiḥ. Akessar d akessar... d agrireb ay isehlen. D agus-a yefsin ay d-igan abrid i teqbilin n Banu Hilal ad d-kecment s izuɣar n Lbuṛj Buɛṛiṛij, Mejjana ed Ɛin Taɣruḍt. Yewweḍ Uɛebdelɛaziz alammi ay isemmeḥ, deg useggas n 1148, ula deg Teqliɛt, mbeɛd mi d-yesserwel seg-s igerrujen n Yiḥemmadiyen ay d-yeqqimen din.

Ṛebɛa yiseggasen sdeffir waya, deg 1152, kecmen-d Yimaziɣen Imweḥḥden n utaram ɣer uwanek aḥemmadi. ṭṭfen deg-s aṭas n wakal. Igen n Yiḥemmadiyen, yefcel seg yemgura iɛeddan, ur yessaweḍ ara ad yeṭṭef tuṭṭift sdat yiɣallen ijehden n Yemweḥḥden. Dɣa deg useggas-nni s timmad-is ay wwḍen Yemweḥḥden ɣer Bgayet. Teɣli tmaneɣt-a ay deg yifassen-nsen. Ma d tawacult n Yiḥemmadiyen terwel ɣer tmaneɣt-is taqbuṛt : Taqliɛt. Dɣa d win kan ay d amḍiq aneggaru ay deg zemren ad ffren, ad kemmlen ad qablen acengu. Akken ad ḥudden iman-nsen seg Yemweḥḥden, dduklen ed teqbilt tahilalit n Atbaj. D acu kan, d tadukli ur ten-nessemneɛ. Din din : yettwanɣa uɣella n teqbilt-a, Dahas, ttwarnan Yiḥemmadiyen. Teɣli temdint n Teqliɛt ger yifassen n Yemweḥḥden. Rewlen-d akk wid ay tt-izedɣen. Kecmen yiserdasen imweḥḥden : tamdint rwin-tt, ayen ufan wwin-t. Seg wass-nni ay teqqel Teqliɛt d tamdint yexlan. Ur yeɛriḍ ḥedd ad tt-yebnu s wadda tikkelt nniḍen. Ayen ur ihudd ara ufus n wemdan, ihudd-it zzman, kemmlen-as waman. Ass-a, ala kan d ṣṣumɛa ɛlayen n tmesgida tameqqrant n temdint ay d-mazal tebded. Deg 1980, qqlen yexriben n Teqliɛt n At Ḥemmad, ttuneḥsaben seg yisekta iqburen n umaḍal ay teḥrez tuddsa n Unesco. Isekta n Teqliɛt n At Ḥemmad seg yigerrujen n Tmazɣa. D inagan ara asen-yemmalen amezruy-nsen i warraw n Tmazɣa, tasuta deffir tayeḍ.

Listed in the following categories:
Post a comment
Tips & Hints
Arrange By:
Yacine Boudjellal
10 November 2012
لا اله الا الله وحده له الحمد وله الشكر علي نعمه سبحانه
Yacine Boudjellal
15 November 2012
Salam al qal'a of béni hammad
Load more comments
foursquare.com

Hotels nearby

See all hotels See all
Novotel Setif

starting $94

Best Western Plus Hotel Setif

starting $95

El Rabie

starting $63

Ibis Setif

starting $68

Best Western Plus Hotel Setif

starting $0

Brahmi Hotel

starting $0

Recommended sights nearby

See all See all
Add to wishlist
I've been here
Visited
Chott el Hodna

The Chott el Hodna (Arabic: شط الحضنة‎) is a very shallow saline la

Add to wishlist
I've been here
Visited
Djémila

Djemila (Tamazight: Ğamila, Arabic: جميلة‎, the Beautiful one,

Add to wishlist
I've been here
Visited
Lambaesis

Lambaesis (Lambæsis), Lambaisis or Lambaesa (Lambèse in colonial F

Add to wishlist
I've been here
Visited
Madghacen

Madghacen (Berber languages: imedɣasen), also spelled Medracen or

Add to wishlist
I've been here
Visited
Timgad

Timgad (Arabic: تيمقاد‎; called Thamugas or Thamugadi in old B

Add to wishlist
I've been here
Visited
Bordj Tamentfoust

Bordj Tamentfoust (Arabic: برج تامنفوست‎) is an Ottoman fo

Add to wishlist
I've been here
Visited
Amafag n Dzayer

Tikubaniyin i tsawin-tserran ar unafag n Dzayer Huari Bumedyen :

Add to wishlist
I've been here
Visited
Mosque Emir Abdelkader

The Mosque Emir Abdelkader (Arabic: مسجد الأمير عبد القادر‎, Jem

Similar tourist attractions

See all See all
Add to wishlist
I've been here
Visited
Machu Picchu

Machu Picchu (Quechua: Machu Pikchu, 'Old Peak', pronounced ]) is a

Add to wishlist
I've been here
Visited
Acropolis of Athens

The Acropolis of Athens is the best known acropolis (Gr. akros, akron,

Add to wishlist
I've been here
Visited
Persepolis

Persepolis (Шаблон:Audio Old Persian: Pārsa, Modern Persian: تخت جم

Add to wishlist
I've been here
Visited
Quebrada de Humahuaca

The Quebrada de Humahuaca is a narrow mountain valley located in the

Add to wishlist
I've been here
Visited
Pompeii

Pompeii was an ancient Roman town-city near modern Naples, in the

See all similar places